Άσκηση και Αιματοκρίτης

Αιματοκρίτης (Ηt,Hct) ονομάζεται η εκατοστιαία σε όγκο αναλογία των ερυθρών αιμοσφαιρίων στο συνολικό όγκο του αίματος. Η μέση φυσιολογική τιμή του αιματοκρίτη είναι 45% ( 47 ± 7% για τους άνδρες και 42 ± 5% για τις γυναίκες) [1].

Πώς όμως επηρεάζεται ο αιματοκρίτης από την άσκηση;

Μια μεμονωμένη προσπάθεια άσκησης και ακόμη περισσότερο η επαναλαμβανόμενη άσκηση πυροδοτεί μια σειρά αλλαγών επηρεάζοντας την διαδικασία της ερυθροποίησης (δηλ. την παραγωγή των ερυθρών αιμοσφαιρίων) στο μυελό των οστών. Οι αλλαγές αυτές λόγω παρατεταμένης άσκησης καθορίζονται κυρίως από δύο παράγοντες: τις αλλαγές του όγκου πλάσματος και την αιμόλυση (δηλ. την καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων) [2].

Κατά τη διάρκεια παρατεταμένης άσκησης, υπάρχει μια συνεχής απώλεια υγρών μέσω της εφίδρωσης (1–1,5 L/h) και μέσω του αναπνευστικού συστήματος (300 ml/h), με άμεσο αποτέλεσμα την ταχεία μείωση του όγκου του πλάσματος και κατ’ επέκταση την αύξηση του αιματοκρίτη [2]. Μετά από 24-48 ώρες ο όγκος αυξάνεται ξεπερνώντας το αρχικό επίπεδο («post-exercise over-hydration» ή «overshoot rehydration») [5]. 

Οι κύριες αιτίες αυτής της υπερογκαιμίας, που έχει ως αποτέλεσμα την πτώση και επαναφορά του αιματοκρίτη μετά την άσκηση, είναι η πρόσληψη υγρών, η μετακίνηση υγρών και πρωτεϊνών από τους ιστούς στον αγγειακό χώρο και η παρεμπόδιση της απέκκρισης νατρίου και νερού από τα νεφρά. 

Διάφορες ορμόνες, όπως βασοπρεσσίνη, το σύστημα ρενίνη- αγγειοτενσίνη - αλδοστερόνη και ο κολπικός νατριουρητικός παράγοντας, ρυθμίζουν την κατακράτηση νατρίου και νερού μετά την άσκηση προάγοντας την υπερογκαιμία [2]. Μελέτη σε μαραθωνοδρόμους κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο όγκος του πλάσματος 3 ώρες μετά τον αγώνα αυξήθηκε κατά 8,6%, 6 ώρες μετά κατά 11% και 24-48 ώρες μετά κατά 9-17% [2].

Επίσης, όπως προαναφέρθηκε, ο αιματοκρίτης επηρεάζεται από την καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων, η οποία αποδίδεται κυρίως στη μηχανική βλάβη των ερυθρών αιμοσφαιρίων στα αγγεία των ποδιών (footstrike hemolysis), ειδικότερα κατά το τρέξιμο επάνω σε σκληρή επιφάνεια ή σαν αποτέλεσμα της αυξημένης κυκλοφορίας του αίματος κατά την άσκηση ή της συμπίεσης των ερυθροκυττάρων στη μικροκυκλοφορία κατά τη γρήγορη σύσπαση μεγάλων μυϊκών ομάδων [2,3].

Συμπερασματικά λοιπόν, ο αιματοκρίτης δε μεταβάλλεται σημαντικά λόγω της συνεχούς αλληλεπίδρασης των παραπάνω παραγόντων. Τέλος, δε πρέπει να αγνοούμε την ερυθροποιητίνη, μια ορμόνη που σχετίζεται με την ερυθροποίηση και τον αιματοκρίτη, ο ρόλος της οποίας, όσον αφορά την άσκηση, δεν έχει διευκρινιστεί πλήρως [6,7]. 

Καζάκος Στυλιανός

Γενικός - Οικογενειακός Ιατρός

Email: drstelioskaz@hotmail.com

References:

1. Γκιμπα-Τζιαμπίρη Ολυμπία. Φυσιολογία του ανθρώπου, τόμος I , 2000; (16): 211.
2. Zbigniew Szygula. Erythrocytic System and Exercise. Sports Medicine. 10 (3) 1990 181-197 
3. Schumacher YO, Schmid A, Grathwohl D, Bultermann D, Berg A. Hematological indices and iron status in athletes of various sports and performances . Med Sci Sports Exerc. 2002 May;34(5):869-75. 
4. Schmidt W, Eckardt KU, Hilgendorf A, Strauch S, Bauer C. Effects of maximal and submaximal exercise under normoxic and hypoxic conditions on serum erythropoietin level . Int J Sports Med 1991 Oct;12(5):457-61 
5. Roberts D, Smith DJ. Erythropoietin concentration and arterial haemoglobin saturation with supramaximal exercise. J Sports Sci. 1999 Jun;17(6):485-93. 
6. Bodary PF, Pate RR, Wu QF, McMillan GS. Effects of acute exercise on plasma erythropoietin levels in trained runners. Med Sci Sports Exerc. 1999 Apr;31(4):543-6 
7. Roberts D, Smith DJ, Donnelly S, Simard S. Plasma-volume contraction and exercise-induced hypoxaemia modulate erythropoietin production in healthy humans . Clin Sci (Lond). 2000 Jan;98(1):39- 45.