Ελεύθερες ρίζες: τι είναι και που βρίσκονται

Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει μεγάλος σάλος για τα αντιοξειδωτικά και το πόσο σημαντικά είναι στην καταπολέμηση των ελεύθερων ριζών που προκαλούν το οξειδωτικό στρες. Τι όμως είναι οι ελεύθερες ρίζες και τι προκαλούν στον οργανισμό μας;

Ελεύθερες ρίζες είναι οι ουσίες που έχουν ένα περιττό αριθμό ηλεκτρονίων δηλαδή ένα ελεύθερο ηλεκτρόνιο. Παρόλο που οι περισσότερες ρίζες είναι ουδέτερες απο άποψη ηλεκτρικού φορτίου, είναι ιδιαίτερα δραστικές, λόγω του περιττού αυτού αριθμού ηλεκτρονίων που είναι συνήθως 7, και αυτό οφείλεται στο ότι κάθε ρίζα προσπαθεί να αποκτήσει συμπληρωμένη οκτάδα ηλεκτρονίων όπως και τα ευγενή αέρια [1].

Έτσι για παράδειγμα μία ρίζα (Rad.) μπορεί να αποσπάσει ένα ηλεκτρόνιο απο ένα άλλο μόριο, καθιστώντας το μόριο αυτό μία νέα ρίζα [2]:

Rad. + Α:Β -> Rad:Α + .Β

Η νέα ρίζα μπορεί να αντιδράσει με ένα άλλο μόριο προς τον σχηματισμό νέας ρίζας σε μία αλυσιδωτή αντίδραση. Αποτέλεσμα όλου αυτού η οξείδωση, όπως λέγεται στην χημική ορολογία, του κάθε μορίου, το οποίο μπορεί να είναι μία πρωτεϊνη, ένα λιπίδιο είτε ακόμη και το ίδιο μας το DNA [3]. Δηλαδή καταστρέφουν το κάθε μόριο με αποτέλεσμα την φθορά του ίδιου του οργανισμού.

Εδώ έρχονται τα αντιοξειδωτικά τα οποία δεν είναι τίποτα άλλο παρά ενώσεις που μπορούν να απορροφήσουν αυτό το ελεύθερο ηλεκτρόνιο, να το αδρανοποιήσουν, μέσω των χημικών τους ιδιοτήτων και να σταματήσουν την αλυσιδωτή αντίδραση [4], [5].

Τα πιο γνωστά αντιοξειδωτικά είναι [6]:

•  Βιταμίνη C ή ασκορβικό οξύ: Βρίσκεται σχεδόν σε όλα τα φρέσκα φρούτα και λαχανικά κυρίως στα εσπεριδοειδή, ακτινίδιο, πιπεριές, μαϊντανό, πατάτες, φράουλες, ρόδι.
• Βιταμίνη Ε: Βρίσκεται στο ηλιέλαιο, σπαράγγια, ξηρούς καρπούς, ακτινίδιο, αβοκάντο, παπάγια.
• Λυκοπένιο: Βρίσκεται σε πολλά κόκκινα φρούτα και λαχανικά όπως πιπεριές, παπάγια, καρπούζι και κυρίως στην ντομάτα.
• β-Καροτένιο: Βρίσκεται κυρίως στα καρότα.
• Πολυφαινολες: Κύριοι εκπρόσωποι οι κατεχίνες, τα φλαβονοειδή και οι ταννίνες.
• Συνένζυμο Q10: Βρίσκεται σχεδόν σε όλα τα κρέατα και βοηθά στην παραγωγή ενέργειας στα κύτταρα. 

Ευχαριστούμε τον      
Κωστικιάδη Κυριάκο
 (MSc Χημεία)             
για το άρθρο του        

Βιβλιογραφία:

1. Οργανική Χημεία, Τόμος Ι, Π.Ε.Κ., John McMurry
2. Ελεύθερες Ρίζες στην Οργανική Χημεία, Πανεπιστημίο Αθηνών, Αθ. Βαλαβανίδης
3. Οργανική Χημεία Τέταρτη Έκδοση, Τόμος Α, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Morrison & Boyd
4. Εισαγωγή στη Χημεία Τροφήμων,ΟΕΔΒ, Ε. Κ. Βουδούρης & Μ. Γ. Κοντομηνάς
5. Βιοχημεία, Τόμος Ι, Π.Ε.Π., J. M. Berg, J. L. Tymoczko & L. Stryer