Το τρέξιμο για αναψυχή αποτελεί μέρος της ανθρώπινης δραστηριότητας με διαρκώς αυξανόμενο κοινό τα αστικά κέντρα. Παρόλη την ευεργετική του δράση σε πολλά επίπεδα δεν παύει να αποτελεί αιτία τραυματισμού από καταπόνηση του μυοσκελετικού συστήματος. Στις ΗΠΑ υπολογίζεται ότι 37-56% από τα περίπου 36 εκατομμύρια δρομείς αναψυχής υπόκεινται σε έναν τουλάχιστον τραυματισμό ετησίως (1,2,3). Περίπου 52% άνδρες και 49% γυναίκες αθλητές επισκέπτονται για το λόγο αυτό ένα φορέα υγείας (5). Ενώ λοιπόν οι τραυματισμοί στο σπορ αυτό είναι 2-2,5 φορές λιγότερο συχνοί από άλλα αθλήματα, αντιπροσωπεύουν μία δαπάνη πολλών εκατομμυρίων δολαρίων για τον τομέα υγείας (4).
Το τρέξιμο στην πράξη
Τραυματισμός των δρομέων συμβαίνει λόγω των επαναλαμβανόμενων καταπονήσεων και των αυξημένων δυνάμεων επί του μυοσκελετικού συστήματος.
Κατά την διάρκεια των διασκελισμών η δύναμη ανάδρασης από το έδαφος στην δεύτερη φάση του βηματισμού (φάση μονοποδικής στήριξης) είναι 1.5 με 5 φορές το βάρος του σώματος (6). Τέτοιες δυνάμεις παράγονται σε κάθε ένα από τα περίπου 5000 βήματα ανά ώρα τρεξίματος. Κατά την διάρκεια του αθλήματος οι δυνάμεις διάτμησης στις εμπλεκόμενες αρθρώσεις αυξάνουν περίπου 50 φορές από τις αντίστοιχες του απλού βαδίσματος (7). Έχοντας αυτό υπόψη μας είναι εύκολο να εκτιμήσουμε πως το αποτέλεσμα μικρών ενδογενών ή εξωγενών ανωμαλιών μπορεί να ενισχυθεί επί του συνολικού μυοσκελετικού συστήματος κατά την μετάβαση από το απλό βάδισμα στο τρέξιμο.
Βάδιση Vs Τρέξιμο
Θέτοντας ένα γενικότερο πλαίσιο μελέτης των προβλημάτων ενός δρομέα οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι η μελέτη της κίνησης που επιτελείται στο "απλό τρέξιμο" και οι εμπλεκόμενες δυνάμεις, οι "μοχλεύσεις" των εμπλεκόμενων μυών οι σχέσεις μυών συνδέσμων και αρθρώσεων στο χώρο σε έναν πλήρη βηματισμό αποτελούν πεδία μελέτης πανεπιστημιακού επιπέδου από ιατρούς, φυσικούς, εμβιομηχανικούς, φυσιολόγους, προπονητές και ξεφεύγουν της ανάλυσής τους από το εν λόγω άρθρο. Για λόγους κατανόησης των προβλημάτων της βάδισης παραθέτουμε απλά κάποια "αξιώματα" μέσα από ένα σύνολο μελετών που έγιναν για επαγγελματίες αθλητές.
Κατά τον βηματισμό στην κίνηση κάθε σκέλους διακρίνουμε την φάση της στήριξης και την φάση της αιώρησης αυτού. Οι φάσεις στήριξης άμφω των σκελών επικαλύπτονται εν μέρει.
Η φάση της στήριξης ξεκινά στους περισσότερους ανθρώπους με την κρούση πρώτα της πτέρνας στη συνέχεια επαφής του μέσου πόδα και των δακτύλων και τελειώνει με την προώθηση του σώματος με συγκεκριμένη κίνηση του άκρου πόδα που ενώ στην αρχή της επαφής του με το έδαφος δρα «απορροφητικά» με την δράση των αντιστοίχων μυών της κινητικής αλύσου στο τέλος της φάσης στήριξης «ωθεί» το σώμα εμπρός.
Μεταξύ της φάσης στήριξης του ενός σκέλους και της φάσης αιώρησης του άλλου μεσολαβεί φάση διπλής στήριξης κατά την οποία και τα δύο σκέλη έχουν επαφή με το έδαφος.
Κατά την διάρκεια του τρεξίματος υπάρχουν δύο διακριτές διαφορές στην κινηματική. Η πρώτη έγκειται στο ποσοστό που η κάθε φάση κίνησης καταλαμβάνει μεταξύ βάδισης και τρεξίματος σε ένα πλήρη βηματισμό και η δεύτερη στην ύπαρξη μίας φάσης «διπλής αιώρησης» όταν τρέχουμε, φάση στην οποία και τα δύο σκέλη είναι χωρίς επαφή με το έδαφος. Τρίτη διαφορά είναι το μέγεθος των εμπλεκομένων δυνάμεων και του παραγόμενου έργου.
Κατά την διάρκεια του τρεξίματος όλες οι κύριες ομάδες μυών των κάτω άκρων δείχνουν αυξημένη ηλεκτρομυογραφική δραστηριότητα. Στην φάση της μονοποδικής στήριξης στην άρθρωση του αστραγάλου παράγεται το περισσότερο έργο περίπου 1,5 φορά αυτό της άρθρωσης του γόνατος και 3 φορές αυτό της άρθρωσης του ισχίου. Παρόλα αυτά το γόνατο είναι ο κύριος «ενεργειακός αποσβέστης» της κίνησης με δύο φορές το έργο που αντιστοιχεί σε αστράγαλο και ισχίο.
Αιτιολογία των τραυμάτων από υπερχρήση.
Περίπου 70 % των τραυμάτων των δρομέων οφείλονται σε "υπερχρήση". Η αιτίαση των τραυματισμών διακρίνεται σε ενδογενείς και εξωγενείς παράγοντες. Η πλειοψηφία των τραυματισμών οφείλεται σε εξωγενείς παράγοντες.
Εξωγενείς παράγοντες "συνδρόμου υπερχρήσης".
Πρόκειται για παράγοντες που δεν έχουν καμία σχέση με το σώμα του δρομέα αλλά με το περιβάλλον και τον εξοπλισμό του ανθρώπου που τρέχει καθώς και με τον τρόπο με τον οποίο γίνεται η προπόνηση του αθλητή.
Κύριοι εξωγενείς παράγοντες.
1.Παπούτσια τρεξίματος.
Τα αθλητικά παπούτσια μπορούν να επηρεάσουν τον τύπο και την συχνότητα των τραυματισμών στην άθληση.
Αν τα αθλητικά υποδήματα βραχούν ή ο "εσωτερικός πάτος" (midsole) φθαρεί σε χρήση πάνω από 400 χιλιόμετρα τότε η δυνατότητα απορρόφησης κραδασμών του υποδήματος μειώνεται από 30 ως 50% (8). Επιπλέον η δυνατότητα των αθλητικών υποδημάτων να προσφέρουν ικανό περιορισμό στην κίνηση της πτέρνας στο τρέξιμο είναι σημαντικός παράγοντας αποφυγής ενός "συνδρόμου υπερχρήσης" και δείκτης της ποιότητας και της εξειδίκευσης του εξοπλισμού του δρομέα. Ο ορθός περιορισμός της πτέρνης (heel pad) από το υπόδημα που φέρει μπορεί να αυξήσει την απορρόφηση κραδασμών (9) κατά 29.5% και σε μία ήδη τραυματισμένη πτέρνη η δυνατότητα απορρόφησης να φτάσει το 48 % .
2. Χώρος άθλησης
Ο χώρος άθλησης αναφέρεται στην τοπογραφία της διαδρομής. Η κατηφορική διαδρομή προκαλεί έντονες διατμητικές δυνάμεις στα γόνατα διότι η κατεύθυνση των βαρυντικών δυνάμεων έχουν άξονα δράσης πίσω από την άρθρωση του γόνατος .Επιπλέον αυτού το ίδιο το τρέξιμο αυξάνει το μέγεθος της κάμψης του γόνατος, το μέγεθος των δυνάμεων και της επαφής στην επιγονατιδομηριαία άρθρωση, την ηλεκτρομυογραφική δραστηριότητα των εκτεινόντων του γόνατος μυών, την απορρόφηση ενέργειας στην άρθρωση και των μοχλεύσεων επί του γόνατος στην προσπάθεια των εκτεινόντων μυών του γόνατος να διατηρήσουν δυναμική ισορροπία και συνέχιση της κίνησης σε κατηφορική πορεία του αθλητή (8).
Οι διάφορες μελέτες επί του θέματος του χώρου άθλησης δεν συγκλίνουν σε κοινά συμπεράσματα. Επί του συνόλου είναι όμως αποδεκτό ότι οι κατηφορικές διαδρομές τείνουν σε αύξηση του άλγους επί της επιγονατιδομηριαίας άρθρωσης και του συνδρόμου της λαγονοκνημιαίας ταινίας ενώ οι ανηφορικές διαδρομές επιβαρύνουν περιτενοντίτιδα αχίλλειου τένοντα και πελματιαία απονευρωσίτιδα.
3. Έδαφος άθλησης
Ο συγκεκριμένος παράγοντας δεν πρέπει να παραβλέπεται. Αντίθετα σε ορισμένα αθλήματα η συχνότητα τραυματισμών μπορεί μέχρι και να τετραπλασιαστεί λόγω εδάφους άθλησης.
Σκληρό έδαφος όπως άσφαλτος ή τσιμέντο οδηγεί σε αύξηση του μηχανικού φορτίου ανάδρασης. Αυτό μπορεί να επιβαρύνει αρθρώσεις, μύες, τένοντες, συνδέσμους προδιαθέτοντας σε αυξημένους τραυματισμούς (8).
Σε αντίθεση σε μαλακό έδαφος πχ χόρτο, η υπερκινητικότητα αρθρώσεων μυών και τενόντων μπορεί με τη σειρά τους να αυξήσουν την συχνότητα των συνδρόμων υπερχρήσης (10).
Τρέξιμο σε άνιση επιφάνεια, γλιστερούς δρόμους ή όχθες ποταμών μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στον δρομέα λόγω λειτουργικής ανισοσκελίας. Τα κυριότερα προβλήματα με αυτό τον μηχανισμό είναι σύνδρομο λαγονοκνημιαίας ταινίας και τροχαντηρίτιδας στο λειτουργικά "μακρύ σκέλος".
4. Λάθη στην προπόνηση
Το πλέον συχνό εξωγενές αίτιο τραυματισμού στο τρέξιμο. Λάθη στην προπόνηση συμπεριλαμβάνουν υπέρ το δέον όγκο προπόνησης, υπέρ το δέον ένταση ή ανεπαρκή περίοδο αποθεραπείας. Ο Clement et al (11) περιγράφει 4 κατηγορίες λαθών:
α. επίμονη έντονη προπόνηση χωρίς επαρκή ξεκούραση,
β. αιφνίδια αύξηση στον όγκο και στην ένταση της προπόνησης χωρίς επαρκή ξεκούραση,
γ. μονές ή σε σειρά έντονες ή ανταγωνιστικές ημέρες προπόνησης και
δ. επαναλαμβανόμενες ανηφορικές- κατηφορικές προπονήσεις.
Η εμπειρία του αθλούμενου ή η ταχύτητά του δεν έδειξαν να μεταβάλλουν την συχνότητα τραυματισμού του. Αντίθετα η έρευνα αυτή τονίζει ότι μια ισορροπία στον όγκο, την ένταση, και στην αποθεραπεία στην προπόνηση του δρομέα είναι απαραίτητη και επιβεβλημένη.
references:
- Fu-Sports injuries Mechanism,Prevention ,Treatment 2nd Edition.
- Jacobs SJ, Berson B. Injuries to runners: a study of entrants to a 10,000 meter race. Am J Sports Med 1986;14:151–155.
- Pollack ML, Gettman LR, Milesis LA, et al. Effects of frequency and duration of training on attrition and incidence of injury. Med Sci Exerc Sports 1977;9:1:31–36.
- Bovens AMP, Janssen GME, Vermeer HGW, et al. Occurrence of running injuries in adults following a supervised training program. Int JSports Med 1989;10:S186–S190.
- Van Galen W, Diederiks J. Sportblessures breed uitgemeten, Uitg. Haarlem: De Vrieseborch, 1990.
- Van Mechelen W. Running injuries. A review of the epidemiological literature. Sports Med 1992;14:320–335.
- Cavanagh PR, Lafortune MA. Ground reaction in distance running. J Biomech 1980;13:393–406.
- Mann RA, Baxter DE, Lutter LD. Running symposium. Foot Ankle 1981;1:190–2248. Leadbetter WB: Getting ahead of running injury. Emerg Med June 15, 1979, pp 27–39.
- Cook S, Brinker M, Mahlon P. Running shoes: their relation to running injuries . Sports Med 1990;10:1–8.
- Jorgensson U, Ekstrand J. Significance of heel pad confinement for the shock absorption of heel strike. J Sports Med 1988;9:468–473.
- Renstrom P, Johnson R. Overuse injuries in sports: a review. Sports Med 1985;2:316–333.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου