ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΑΙ ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟΙ

Η πιο συνηθισμένη αντίληψη που κυριαρχεί όταν ένας αθλητής τραυματίζεται είναι η αντίληψη της «ατυχίας». Γνώστες όσο και μη γνώστες του αντικειμένου πολλές φορές τα βάζουν με την κακή τους τύχη ή ακόμη και το κακό «μάτι» όπως συνηθίζεται να λέγεται. 

Είναι όμως ένας τραυματισμός θέμα τύχης ή ατυχίας ή απλά είναι η φυσική συνέπεια κάποιων καταστάσεων που δεν ελέγχθηκαν τόσο σε προπονητικό όσο και σε ψυχολογικό επίπεδο και είχαν σαν κατάληξη το «ατυχές» γεγονός»;

Έρευνες έχουν επισημάνει ότι το 50% των ερασιτεχνών αθλητών υποφέρουν από τραυματισμούς οι οποίοι τους κρατούν μακριά από τη συμμετοχή τους στη φυσική δραστηριότητα για διάστημα μεγαλύτερο της μίας εβδομάδας. Ταυτόχρονα φαίνεται ότι η επίπτωση των τραυματισμών είναι τόσο σοβαρή για τα παιδιά και τους νεαρούς ενήλικες που οι τραυματισμοί αντικατέστησαν τις μεταδοτικές ασθένειες ως τη κυρίαρχη αιτία θανάτου και παράλυσης. 

Οι ψυχολογικοί παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν έναν αθλητή σε τέτοιο βαθμό ώστε να έχει υψηλό κίνδυνο τραυματισμού είναι ποικίλοι και με ιδιαίτερη βαρύτητα ο καθένας. 

Πιο συγκεκριμένα:

•  Προσωπικότητα 
• Στρες/Αντίδραση στο στρες (αυξημένη μυϊκή ένταση, περιορισμός οπτικού πεδίου, αυξημένη δυνατότητα περισπασμού) 
•  Έλλειψη συγκέντρωσης 
•  Χαμηλά επίπεδα προσοχής 
•  Χαμηλή αυτοπεποίθηση 
•  Χαμηλή ψυχική ανθεκτικότητα 
•  Αρνητική ψυχική διάθεση 
•  Ψυχική εξουθένωση 
•  Αρνητικά συναισθήματα (θυμός, κούραση, κακή διάθεση, σύγχυση) 
•  Χαμηλή αντοχή στη ματαίωση 
•  Κοινωνική υποστήριξη

Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι αθλητές οι οποίοι βιώνουν στρεσογόνες καταστάσεις (αγώνες, σημαντική προπόνηση, κακή απόδοση κ.α.) και δεν έχουν τις απαιτούμενες ικανότητες να τις αντιμετωπίσουν βρίσκονται σε µμεγαλύτερο κίνδυνο τραυματισμού καθώς προκαλείται μια σειρά αλλαγών στη συγκέντρωση και τη μυϊκή τάση του ατόμου. 

Ο παράγοντας της προσωπικότητας, η ικανότητα αντιμετώπισης (coping resources) και το ιστορικό του στρες (history of stressors), επηρεάζουν την πιθανότητα τραυματισμού. Σε µία πρόσφατη μελέτη, βρέθηκε ότι το 18% της διάρκειας που χάθηκε εξαιτίας του τραυματισμού αποδόθηκε σε ψυχολογικούς παράγοντες. Επίσης νεότερα ερευνητικά δεδομένα αποδεικνύουν ότι η αντίληψη για την προσωπική αξία και την αυτοεκτίμηση τείνει να είναι χαμηλότερη για τον τραυματισμένο αθλητή, ενώ, η αυτοπεποίθηση και η αυτό-αποτελεσματικότητα μειώνονται αισθητά. 

Ο προπονητής πρέπει να δίνει ιδιαίτερη προσοχή στην αντίληψη αυτών των καταστάσεων και να επιδιώκει την πρόληψη των τραυματισμών. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί εάν έχει στενή προσωπική σχέση με τους αθλητές και αν υπάρχει γενικότερα σχέση εμπιστοσύνης. Οφείλει να είναι γνώστης των καταστάσεων που περνάει ο αθλητής εντός και εκτός αγωνιστικού χώρου, να δίνει ιδιαίτερη προσοχή σε τυχόν αλλαγές της συμπεριφοράς του αθλητή, να μπορεί να τις αιτιολογήσει ή αν χρειαστεί να προσφέρει τη βοήθεια του για να ξεπεραστούν. 

Μετά από έναν τραυματισμό η αγωνία τόσο των προπονητών όσο και των αθλητών αποτυπώνονται τόσο σε φυσικούς (επανατραυματισμός, επαναφορά τεχνικής, επαναφορά καλής αγωνιστικής κατάστασης), όσο και σε κοινωνικούς παράγοντες (απομόνωση από συμπαίκτες, αντικατάσταση του παίκτη στην ομάδα, μείωση οικονομικών προνομίων, σύγκριση με συναθλητές, ψυχολογική πίεση για επαναφορά). 

Για την αντιμετώπιση ενός τραυματισμού, ο αθλητής εκτός από την ιατρική στήριξη πρέπει να δώσει βάρος και στην ψυχολογική στήριξη. Η επαναφορά από τον τραυματισμό εξαρτάται από το μέγεθος του τραυματισμού, την προσωπικότητα του αθλητή αλλά και την θετική αντιμετώπιση από το περιβάλλον του και από τον ίδιο. Ο ρόλος του ειδικού – αθλητικού ψυχολόγου στην αποκατάσταση κάποιου τραυματισμού είναι εξαιρετικά σημαντικός. 

Ο ψυχολόγος βοηθάει τον αθλητή:

• Να κάνει γνωστική αναδόμηση και να αλλάξει διάθεση και σκέψεις
• Να χειριστεί το στρες που προκαλεί ένας τραυματισμός
• Να επανακαθορίσει στόχους
• Να αναπτύξει θετική ανατροφοδότηση
• Να χρησιμοποιήσει τεχνικές θετικού αυτοδιαλόγου, νοερής απεικόνισης και χαλάρωσης
• Να αυξήσει τα εσωτερικά του κίνητρα

Αποτελέσματα ερευνών έδειξαν ότι οι αθλητές που χρησιμοποίησαν στρατηγικές όπως, καθορισμό στόχων, αυτο-οµιλία και νοερή απεικόνιση είχαν μεγαλύτερη επιμονή στο πρόγραμμα αποκατάστασης και γρηγορότερη ανάρρωση. Πιο συγκεκριμένα, βρέθηκε ότι η παρακίνηση ήταν ένα σημαντικό εργαλείο για τη συμμόρφωση µε το πρόγραμμα άσκησης που οι αθλητές έπρεπε να εκτελέσουν στο σπίτι. Πιο πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι η ψυχολογική παρέμβαση έχει θετική επιρροή στην αποκατάσταση αθλητικών τραυματισμών, στη διάθεση του ατόμου κατά την αποκατάσταση, στην επιτυχή αντιμετώπιση και στην αποκατάσταση της αυτοπεποίθησης. 

Κλείνοντας πρέπει να τονιστεί ότι ακόμη και μετά από έναν τραυματισμό μπορεί να προκύψουν διάφορα οφέλη για τον αθλητή και αυτά έχουν να κάνουν με την αύξηση της ψυχικής ανθεκτικότητας, την ανάπτυξη της προσωπικότητας μέσα από δύσκολες καταστάσεις, την εκμάθηση διαχείρισης του στρες, την αύξηση της αυτό-αποτελεσματικότητας, όπως, επίσης, και την αύξηση των εσωτερικών κινήτρων.

Πατσού Φρόσω

M.Sc. Ψυχολόγος - Αθλητική Ψυχολόγος

E-mail: frossopatsou@yahoo.gr

Τηλ.: 6982.89.28.32

www.idealpsychology.gr

References:

1. Andersen, M. B. (2001). Returning to action and the prevention of future injury. In J. Crossman (Ed.),Coping with sports injuries: Psychological strategies for rehabilitation (pp. 162–173). Melbourne, Australia: Oxford University Press.
2.  Lazarus, R. S., & Folkman, S. (1984). Stress, appraisal, and coping. New York: Springer.Maykut, P., &Morehouse, R. (1994). Beginning qualitative research: A philosophic and practical
3.  Lazarus, R. S., & Launier, R. (1978). Stress-related transactions between person and environment.In L. A. Pervin & M. Lewis (Eds.), Perspectives in interactional psychology (pp. 287-327).NewYork: Plenum.Lysens
4.  Martens, R., Vealey, R. S., & Burton, D. (1990). Competitive anxiety in sport. Champaign, IL: HumanKinetics Publishers
5. Ogilvie, B. C. (1966). Problem athletes and how to handle them. London: Pelham Books
6. Οtella, R. J., & Heyman, S. R. (1986). Stress, injury, and the psychological rehabilitation of athletes. In J. M. Williams (Ed.), Applied sport psychology (pp. 343-364). Palo Alto, CA: Mayfield.
7. Smith, A. M., Stuart, M. J., Wiese-Bjornstahl, D. M., Milliner, E. K., O'Fallon, W. M., & Crowson, C. S. (1993). Competitive athletes: Preinjury and postinjury mood state and self-esteem. Mayo Clinic Proceedings, 68.
8.  Taylor, J., & Taylor, S. (1997). Psychological approaches to sports injury rehabilitation. Gaithersburg, MD: Aspen.
9. Wiese-Bjornstal, D. M., Smith, A. M., Shaffer, S. M., & Morrey, M. A. (1998). An integrated model of the response to sport injury: Psychological and sociological dynamics. Journal of Applied Sport Psychology, 10, 46–69.
10. Williams, J.M., & Andersen,M. B. (1998). Psychosocial antecedents of sport injury: review and critique of the stress injury model. Journal of Applied Sport Psychology, 10, 5–25.